ရွိန္းမင္းသန္ ့: ကုန္းေဘာင္ေခတ္ လူေမ်ာက္မိသားစုအေၾကာင္း သိေကာင္းစရာ

ကုန္းေဘာင္ေခတ္ လူေမ်ာက္ အေျကာင္းကို ဖတ္ဖူးခဲ့တာ ၾကာပါျပီ။ လူထုေဒၚအမာ ေရးတာေရာ၊ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး ေရးတာေရာ၊ ဦးစိန္ေမာင္ဦး ေရးတာေရာ၊ ျမေကတု ေရးတာေရာ၊
ေမာင္သန္းေဆြ(ထားဝယ္) ေရးတာေရာ မွတ္မိေနပာတယ္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလးက စာဆိုေတာ္
ဝတၳဳုႀကီးထဲမွာ၊ လူထုေဒၚအမာက ေဈးေကာက္လူေမ်ာက္ ေဆာင္းပါး၊ ဦးစိန္ေမာင္ဦးက
လူေမ်ာက္မိသားစုနွင့္ သိပံံပညာ အျမင္၊ ျမေကတုက လူေမ်ာက္ ေမာင္ေရႊေမာင္နွင့္
သမီးမယ္ဖံု၊ ေမာင္သန္းေဆြက ကုန္းေဘာင္ေခတ္က လူေမ်ာက္ရွင္းတမ္း စတဲ့
နာမည္ေတြနဲ့
ျဖစ္ပ္တယ္။

လူထုေဒၚအမာကေတာ့ ေရးထားတာကေတာ့ ထံုးစံအတိုင္း ေတာ္ေတာ့္ကို တိတိက်က်
ျပည့္ျပည့္စံုစံု ရွိလွပါတယ္။ သူတို႔ရဲ့ ပံုသ႑န္ အခ်က္အလက္ေတြ အားလံုးကို
စံုစံုေစ့ေစ့ သိရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ အဲဒီလူေမ်ာက္ေတြ နိုင္ငံျခားေရာက္တဲ့
ေနာက္ပိုင္း
ကိစၥေတြေတာ့ မပာုတ္ပါဘူး။ ျမေကတု ေရးထားတာကလည္း အဂၤလိပ္မွတ္တမ္းမ်ားနဲ႔
နန္းတြင္း
ပုရပိုဒ္ျဖဴကို အဓိကထားျပီး ေရးထားတာပါ။ ဦးစိန္ေမာင္ဦးကေတာ့ သူတို႔ဟာ
တကယ္ေတာ့
ေမ်ာက္တစ္ဝက္ လူတစ္ဝက္ မဟုတ္ဘဲ မ်ိုးဗီဇ ေျပာင္းလဲမႈေျကာင့္ အေမႊးအမ်ွင္ေတြ
ရွည္ထြက္လာျပီး ဒီလိုျဖစ္တာေၾကာင့့္ လူေမ်ာက္လို႔ မေခၚဘဲ ေမြးရွည္လူသားလို႔
ေခၚဖို႔ကို တိုက္တြန္းထားတာပါ။ အားလံုးထဲမွာ အစံုလင္ဆံုးက လူထုေဒၚအမာရဲ့
ေဈးေကာက္
လူေမ်ာက္ ေဆာင္းပါးလို႔ ေျပာလို႔ ရပါတယ္။

ဆရာ ေမာင္သန္းေဆြ(ထားဝယ္)က လူေမ်ာက္ ရွင္းတမ္းလို႔ ေရးထားေပမယ့္ တကယ္ကေတာ့
သူရိယ
ရုပ္စံုသတင္းစာ အေဟာင္း တစ္ခုထဲက အဲဒီအေၾကာင္းကို ျပန္ေဖာ္ထုတ္ ထားတဲ့
သေဘာပါပဲ။
သူရိယကို အဲဒီသတင္း ေရးပို႔သူက အဲဒီ လူေမ်ာက္မိသားစု နဲ႔ ေဆြးမ်ိဳးနီးစပ္
ေတာ္စပ္တဲ့
ပင္စင္ အျငိမ္းစား ဌာနအုပ္ ဦးလွႀကီး ဆိုသူရဲ့ မွတ္တမ္းကို ဦးနရိနာဒ
ကိုယ္ေတာ္က
ေရးသား ေပးပို႔ခဲ့တာလို့ သိရပါတယ္။ ထူးျခားခ်က္က လူေမ်ာက္ ျဖစ္လာရတဲ့
အေၾကာင္္းပါ။
ဒ႑ာရီ သိပ္ဆန္လြန္းအား ႀကီးပါတယ္။ လူတိုင္းသိတဲ့ ေလာနိုင္ငံသား လူေမ်ာက္
ဦးေရႊေမာင္
မဟုတ္ဘဲ ဗမာစစ္စစ္ ဦးဘေမာင္ မဟာျမိဳင္ေတာထဲ ေရာက္ျပီး ေရအိုင္တစ္ခုထဲ
စိမ္မိရာက
အေမြးေတြေပါက္ျပီး ေမ်ာက္စိတ္ ျဖစ္သြားတာမ်ိဳးနဲ႔ ဇာတ္လမ္းကို ဆင္ထားပါတယ္။
သူတို႔ရဲ့ မ်ိဳးဆက္ နာမည္ေတြကလည္း မတူၾကတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။

အထက္ကဟာေတြဟာ ျမန္မာမွတ္တမ္းမွာဆို ကုန္သေလာက္နီးနီးပါပဲ။ ေဆာင္းပါးး
တစ္ခုနဲ႔
တစ္ခုကလည္း မတူၾကတာေတြ၊ လိုေနတာေတြ၊ ပိုေနတာေတြ ရွိပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ကေတာ့
အဲဒီအခ်က္ေတြ အားလံုးကို စုစည္းျပီး ျပည့္ျပည့္စံုစံုျဖစ္ေအာင္
နိုင္ငံျခားသားေတြရဲ့
ေရးသားခ်က္ေတြကိုပါ ျဖည့္စြက္ ေလ့လာခဲ့ပါတယ္။ စေရးတဲ့ အခ်ိန္
ပံုေတြစစုေဆာင္းတဲ့
အခ်ိန္ကစျပီး အခုေရးခ်ိန္အထိ ၆လေက်ာ္ရွာေဖြေလ့လာ ခဲ့ပါတယ္။ ဒီေဆာင္းပါးးရဲ့
ေအာက္ေျခမွာ ေလ့လာခဲ့တဲ့ စာအုပ္ေတြ စာတမ္းေတြကို ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

ပုံ (၁) ဦးေရႊေမာင္

ပထမဆံုး လူေမ်ာက္ျဖစ္တဲ့ ဦးေရႊေမာင္ကို ၁၇၉၆ ခုနွစ္မွာ သံလြင္ျမစ္ (သို႔) မုတ္တျမစ္ ေဘးက ေလာနိုင္ငံ မိုင္းရံုးႀကီးနယ္မွာ ေမြးဖြားခဲ့တယ္။ (ပထဝီ အေျခအေနနဲ့
အေခၚအေ၀ၚအရ အဲဒီေဒသဟာ အခု ထိုင္းနိုင္ငံထဲက Mae Yong ပဲျဖစ္ဖို႔ မ်ားပါတယ္)
အဲဒီေဒသကို အပိုင္စားတဲ့ ေစာ္ဘြား တစ္ေယာက္က ထူးထူးဆန္းဆန္း
အေမႊးအမ်ွင္ေတြနဲ႔ကေလးငယ္ကို
ျမန္မာဘုရင္ထံ အထူးအဆန္း လက္ေဆာင္ ပ႑ာအျဖစ္နဲ့ ဆက္သလိုက္တာမို႔ သူ႔အသက္
ငါးနွစ္သား
အရြယ္မွာ အင္းဝဘုရင္ ထံကို ေရာက္လာပါတယ္။ သူ႔တစ္ကိုယ္လံုးမွာ
အေမႊးနုနုေလးေတြ
ရွည္လ်ားစြာ ေပါက္ေနတယ္။ သူ႔မ်က္လံုး အသားအေရ ပံုစံ စတာေတြက
ျမန္မာေတြနဲ႔မတူဘူးလို႔ဆိုပါတယ္။ (ဒီအျဖစ္အပ်က္ေတြကို ၁၈၂၆မွာ ပထမဆံုး
မွတ္တမ္းတင္နိုင္ခဲ့တဲ့
အဂၤလိပ္ သံအဖြဲ႔က ကေရာဖို႔(ဒ္) မွတ္တမ္းကို လူထုေဒၚအမာ ေဆာင္းပါးထဲမွာ
ဖတ္နိုင္ပါတယ္)

ေရႊေမာင္ဟာ အဲဒီကတည္းက နန္းတြင္းမွာ ေပ်ာ္ေတာ္ဆက္အျဖစ္နဲ့
ႀကီးျပင္းလာခဲ့တယ္။
ေမ်ာက္ေတြလို ကျပ ေဖ်ာ္ေျဖရပါသတဲ့။ သူ႔မိဘေတြမွာေရာ သူတို႔
မ်ိဳးႏြယ္္စုထဲမွာပါ
သူ႔လို အေမႊးအမ်ွင္ေတြ မရွိဘူးလို႔ သူက ေျပာပါတယ္။ လူပ်ိဳအျဖစ္ကို အသက္၂၀
အရြယ္မွ
ေရာက္ပါတယ္တဲ့။ အသက္ ၂၂ မွာေတာ့ ဘုရင္က (ဘျကီးေတာ္ဘုရား) သူ႔ကို လွတဲ့
နန္းတြင္းသူ
တစ္ေယာက္နဲ႔ လက္ထပ္ေပးပါတယ္။ သူတို႔ ကေလး ေလးေယာက္ရခဲ့တယ္။ အားလံုးက
မိန္းခေလးေတြခ်ည္းပါပဲ။
နွစ္ေယာက္ကေတာ့ ငယ္ငယ္ရြယ္ရြယ္နဲ့ ဆံုးပါးသြားခဲ့ျပီး တတိယ သမီးေလးက
မိခင္ျဖစ္သူနဲ့ အေတာ့္ကို တူပါသတဲ့။ ေနာက္ဆံုး ၂နွစ္အရြယ္ ကေလး
တစ္ေယာက္ကေတာ့
သူ႔လိုပဲ အေမႊးအမ်ွင္ေတြနဲ႔ ျဖစ္လာတယ္။ အဲဒီ အငယ္ဆံုး သမီးက ေရႊေမာင္ရဲ့
အေမြကို
ဆက္ခံတဲ့ မဖံုး ျဖစ္ပါတယ္။ ကေရာဖို႔(ဒ္)ရဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ ကိုေရႊေမာင္နဲ႔
သမီးမဖံုးရဲ့ပံုဆိုျပီး ေဖာ္ျပခဲ့ရာမွာ ကိုေရႊေမာင္ရဲ့ပံုက ဟုတ္ေပမယ့္
မဖံုးရဲ့ပံုက မွားေနတယ္လို႔ ေနာက္ပိုင္းမွာ ဟင္နရီနယူး(လ္)က
ေထာက္ျပခဲ့ပါတယ္။

ပံု(၂) ကိုေရႊေမာင္တို႔ အေျကာင္းကို ပထမဆံုး မွတ္တမ္းတင္ခဲ့သူ John
Crawfurd

ပံု (၃) မဖံုး

အဲဒီေနာက္ ၁၈၅၅မွာ အင္းဝကို ကပါတ္တိန္ ဟင္နရီယူး(လ္) ေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။ သူတို႔ ေရာက္လာခ်ိန္မွာေတာ့ ကိုေရႊေမာင့္သမီး မဖံုးဟာ အသက္ ၃၁အရြယ္ ရွိေနပါျပီ။
သူ႔ကို အီတလီလူမ်ိဳး တစ္ေယာက္က လက္ထပ္ျပီး နိုင္ငံျခားကို
ေခၚသြားဖုိ႔ ႀကိဳးစားပါေသးတယ္။ ဒါေပမယ့္ သီေပါမင္းက ခြင့္မျပဳခဲ့ပါဘူး။
ေနာက္ဆံုးေတာ့ မဖံုးကို ဘုရင္ကပဲ သာမန္အရပ္သား တစ္ေယာက္နဲ႔
လက္ထပ္ေပးခဲ့တာလို႔
ဆိုရပါမယ္။ ဟင္နရီယူး(လ္)တို႔ လာေရာက္ခ်ိန္မွာ မဖံုးမွာ သားေလး
နွစ္ေယာက္ေတာင္
ရေနပါျပီ။ ဦးေရႊေမာင္ကေတာ့ လူဆိုးဓားျပေတြ
သတ္ျဖတ္လို႔ကြယ္လြန္ျပီးခဲ့ျပီလို႔သိရပါတယ္။
မဖံုးဟာလည္း သူ့အေဖ ဦးေရြွေမာင္လိုပဲ တစ္ကိုယ္လံုးကို အေမႊရွည္ေတြနဲ႔
ဖံုးလို႔ေနပါတယ္။
မဖံုးကေန သားသမီး သံုးေယာက္ ေမြးဖြားခဲ့ျပီး အဲဒီအထဲက ေမာင္ဖိုးဆက္နဲ႔ မမိ
တို႔ဟာ
မဖံုးလိုပဲ တစ္ကိုယ္လံုးမွာ အေမႊးေတြနဲ႔ ျဖစ္ပါတယ္။

ပံု(၄) ၁၈၅၅မွာ မဖံုးအေၾကာင္းကို မွတ္တမ္းတင္နိုင္ခဲ့သူ Sir Henry Yule
(May 1, 1820 - December 30, 1889)

သူတို႔မိသားစုဟာ သူတို႔ကို အထူးအဆန္း လာၾကည့္တဲ့ နိုင္ငံျခားသားေတြ ဆီကေန အခေၾကးေငြကို
ေကာက္ခံျပီး
အသက္ေမြး ဝမ္းေက်ာင္းမႈု ျပဳခဲ့တယ္။ သူတို႔ဟာ ၾကည့္ရႈုသူ
တစ္ေယာက္ခ်င္းစီကေန
ရူပီးေငြေလးဆယ္ ယူတယ္လို႔ သိရပာတယ္။

နာမည္ႀကီး ေဖ်ာ္ေျဖတင္ဆက္သူ တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့ ဘာနမ္ဟာ ၁၈၇၁ ခုနွစ္ ကတည္းက
သူတို႔ကို
အေမရိကန္ေခၚျပီး သူရဲ့ (Greatest Show On Earth) ဆိုတဲ့ ဆပ္ကပ္ပြဲျကီးမွ
ျပစားဖို႔
ျကိုးစားခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ဘုရင္က ခြင့္မျပဳခဲ့ဘူး။ ၁၈၈၅မွာေတာ့ သီေပါမင္း
နန္းက်ျပီး နန္းတြင္းေရးေတြ ရွုပ္ေထြးေနတဲ့ အခ်ိန္မွာ မဖံုးတို႔ မိသားစုဟာ
ေနျပည္ေတာ္ကေန ေတာတြင္းတစ္ေနရာကို ထြက္ေျပးခဲ့ၾကတယ္။ ေမာင္ဖိုးဆက္ဟာ မ်က္စိ
မေကာင္းေတာ့တဲ့ မိခင္ မဖံုးကို ေက်ာမွာပိုးျပီး
ထြက္ေျပးခဲ့တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။
ေတာထဲမွာ သူတို႔ ဒုကၡ ေရာက္ေနစဥ္မွာပဲ သီေပါမင္းထံမွာ အမႈထမ္းခဲ့ဖူးတဲ့
အီတလီလူမ်ိဳး အရာရွိ ကပတ္တိန္ ေပပာနိုက (Captain Paperno) သူတို႔ကို
ရွာေတြ႔ျပီး
ကယ္တင္ခဲ့တယ္။ ျပီးေတာ့ သူတို႔ကို ဥပေရာကို ပို႔ဖို႔ စီစဥ္ခဲ့ပါတယ္။ ၁၈၈၆
ဇြန္လထဲမွာ
မမိ ကြယ္လြန္ခဲ့တယ္လို႔ဆိုပါတယ္။ အသက္ ၂၃နွစ္ အရြယ္ေလာက္မွာ
ျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။ ၁၈၈၆
ေႏြြရာသီမွာေတာ့ သူတို႔ကို လန္ဒန္ျမိဳ႔ပီကာဒလီ လမ္းေပၚက Egyptian Hall မွာ
ျပန္လည္
ေတြ႔ျမင္ရပါတယ္။

မဖံုး (၃၁ႏွစ္) ႏွင့္ ေမာင္ဖိုးဆက္ (၁၄လသားအရြယ္)

၁၈၈၆ ခုနွစ္ ေႏြရာသီမွာ မဖံုးနဲ႔ ေမာင္ဖိုးဆက္တို႔ အဂၤလန္ကို ေရာက္လာခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ မဖံုး အသက္က ၆၂ နွစ္ေလာက္ ရွိေနျပီျဖစ္ျပီး မ်က္စိလည္း
ကြယ္ေနပါျပီ။ ဘာနမ္လည္း သူတို႔ရွိရာ အဂၤလန္ကို လိုက္လာပါတယ္။ သူ႔အႀကံက
အေမရိကားမွာ စီစဥ္တင္ဆက္ေနတဲ့ သူ႔ရဲ့ ပြဲထဲမွာ မဖံုးတို႔ သားအမိ
နွစ္ေယာက္ကို
ျပသဖို႔ပါပဲ။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ထက္အရင္ လာျပီး စည္းရံုးေနတဲ့ အျခားေသာ
ပြဲစီစဥ္ေနသူေတြလည္း အဲဒီကို ႀကိဳေရာက္ေနတာကိုေတြ႔ခဲ့ရတယ္။
ေနာက္ဆံုးမွာေတာ့
ဘာနမ္ဟာ အျခားသူေတြေပးတဲ့ေဈးထက္ အမ်ားႀကီးပိုေပးျပီး (ယခုေခတ္ ေဒၚလာ
၂.၃သန္းေလာက္
ေပးရတယ္လို႔ သိရပါတယ္) သူတို႔မိသားစုကို ၁နွစ္ စာခ်ဳပ္နဲ႔ သူ႔ဆီမွာ ျပသဖို႔
သေဘာတူညီခ်က္ ရရွိခဲ့ပါတယ္။ မဖံုးနဲ႔ သားျဖစ္သူ တို႔ဟာ ၁၈၈၇ မွာ လန္ဒန္ကေန
ျပင္သစ္နိုင္ငံက နာမည္ေက်ာ္ Folies Bergere ကိုလည္း ေရာက္သြားခဲ့ပါေသးတယ္။
အဲဒီေနာက္
သူတို႔ဟာ ဘာနမ္နဲ႔ သေဘာတူညီခ်က္အရ အေမရိကန္က ဘာနမ္ရဲ့ ဆပ္ကပ္ပြဲေတြမွာ
လိုက္ပါ
ေဖ်ာ္ေျဖခဲ့ၾကတယ္။

ပံု(၅) မဖံုးတ႔ိုကို အေမရိကားမွာ ျပစားခဲ့သည့္ Phineas Taylor Barnum
(July
5, 1810 – April 7, 1891)

စာခ်ဳပ္္သက္တမ္း မကုန္ဆံုးမီကာလ ၁၈၈၈ ခုနွစ္ ေဖေဖာ္ဝါရီလမွာေတာ့ မဖံုးဟာ အေမရိကန္နိုင္ငံ ဝါရွင္တန္ဒီစီမွာ ကြယ္လြန္ခဲ့တယ္။ ၁၈၅၅ ကပါတ္တိန္ ဟနရီယူး(လ္) လာတုန္းက
သူမအသက္က ၃၁နွစ္ ဆိုခဲ့ေတာ့ ကြယ္လြန္ခ်ိန္မွာ အသက္
၆၄နွစ္လို႔ မွတ္ယူရပါတယ္။ သူ႔စ်ာပနကို ဝါရွင္တန္ဒီစီ သခ်ၤဳင္းမွာပဲ ျမန္မာ
ထံုးတမ္းစဥ္လာ အတိုင္း သျဂၤန္ ခဲ့တယ္လို႔သိရပါတယ္။

ေမာင္ဖိုးဆက္

မဖံုး
ကြယ္လြန္ သြားေပမယ့္ ေမာင္ဖိုးဆက္ဟာ သူ႔မိန္းမနဲ႔အတူ ဆက္ျပီး ပြဲေတြ
ျပသခဲ့တယ္လို႔ ယူဆရပါတယ္။ သူ႔မိန္းမဟာ တခ်ိန္က နန္းတြင္းအပ်ိဳေတာ္ တစ္ဦး
ျဖစ္ပါတယ္။ ေမာင္ဖိုးဆက္ဟာ တစ္ကိုယ္လံုး အေမႊးေတြဖံုးေနေပမယ့္ ခါးကေနစျပီး

ဒူးအထိ မင္ေၾကာင္အျပည့္ ထိုးထားတယ္ နူးညံ့သိမ္ေမြ႔ျပီး ဉာဏ္ရည္လည္း မနိမ့္က်သလို
ဆက္ဆံေရး ေကာင္းမြန္တယ္လို႔ J.J. Weir ဆိုသူကလည္း မွတ္တမ္း တင္ခဲ့တယ္။

ေမာင္ဖိုးဆက္ အေၾကာင္း ေနာက္ဆံုး ေနာက္ဆံုး ေတြ႔ရတာက ၁၈၉၄ခုနွစ္မွာ ထုတ္ေဝခဲ့တဲ့ World's Columbian Dental Congress, Volume 1
မွာပါ။ အဲဒီအထဲက ဆရာဝန္တစ္ေယာက္ဟာ ေမာင္ဖိုးဆက္ကို ၁၈၉၁မွာ
ေတြ႔ဆံုခဲ့တယ္လို႔
ဆိုပါတယ္။သူ႔ရဲ့ သြားေတြကို စစ္ေဆးၾကည့္ဖို႔
ႀကိဳးစားေပမယ့္ ပြဲစီစဥ္သူေတြက ခြင့္မျပဳခဲ့ဘူးလို႔ ဆိုပါတယ္။
အဲဒီေနာက္ပိုင္းမွာေတာ့ သူတို႔ရဲ့ သတင္းေတြ ေပ်ာက္ကြယ္သြားခဲ့တယ္။

ကြဲျပားခ်က္မ်ား ထူးျခားခ်က္မ်ား

ဂြ်န္ကေရာဖို႔(ဒ္) နဲ႔ ဟင္နရီယူး(လ္) ရဲ့ မွတ္တမ္းကို အေထာက္အထားျပဳ
ေရးသားထားတဲ့
လူထုေဒၚအမာရဲ့ ေစ်းေကာက္ လူေမ်ာက္ ေဆာင္းပါးနဲ႔ ျမေကတုရဲ့ ေဆာင္းပါးေတြမွာ
ထူးျခားတာ မေတြ႔ရေပမယ့္ ဦးစိန္ေမာင္ဦးရဲ့ လူေမ်ာက္မိသားစုနွင့္
သိပပံပညာအျမင္
ေဆာင္းပါးမွာေတာ့ ထူးျခားတာ ေတြ႔ရပါတယ္။ ဦးစိန္ေမာင္ဦး ေဆာင္းပါးမွာ
ေလာနိုင္ငံမွ
ေရာက္လာတဲ့ လူေမ်ာက္ကို ဦးေရႊေမာင္လို႔လက္ခံပါတယ္။ သူ႔သမီး မယ္ဖံုးအထိ
ဟုတ္ေနေပမယ့္ မယ္ဖံုးကေနေမြးလာတဲ့ လူေမ်ာက္ကေလးကိုလည္း ကိုေရႊေမာင္လို႔
နာမည္ေပးထား ျပန္ပါတယ္။ ျပီးေတာ့ ေမာင္ေရႊေမာင္ေနာက္မွာ ေရႊမိနဲ႔
ေရႊျမဆိုျပီး
သမီးနွစ္ေယာက္ ထပ္ရေသးတယ္လို႔့ ဆိုပါတယ္။ ေရႊမိဟာ ေမာင္ေရႊေမာင္လိုပဲ
အေမႊးေတြနဲ႔
ျဖစ္ပါသတဲ့။ ဒါေၾကာင့့္ မင္းတုန္းမင္းက သူတို႔ ေမာင္နွမ နွစ္ေယာက္ကို
မလြန္ေစ်းရဲ့
ေစ်းေကာက္အျဖစ္ စားေစတယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ ဟင္နရီယူး(လ္)ရဲ့ မွတ္တမ္းအရဆိုရင္
သူနဲ႔
ေတြ႔တဲ့အခ်ိန္မွာ မဖံုးမွာ သားေယာက္်ားေလး နွစ္ေယာက္ ရွိေနပါျပီ။
သားအႀကီးဟာ ဘာမွ
မထူးျခားေပမယ့္ သားအငယ္ကေတာ့ မဖံုးလိုပဲ ျဖစ္ပါတယ္။ အျခားေသာ မွတ္တမ္း
အေစာင္ေစာင္မွာ မဖံုးသား ေမာင္ဖိုးဆက္(ဆယ္) လို႔ ေတြ႔ရေပမယ့္
ဦးစိန္ေမာင္ဦးက
ကိုေရႊေမာင္လို႔ ေရးထားတာကေတာ့ ထူးဆန္းေနပါတယ္။ ဒဂုန္ခင္ခင္ေလး
စာဆိုေတာ္ဝတၳဳေရးသားရာမွာလည္း
အမွတ္မွားျပီး ကိုေရႊေမာင္လို႔ ေရးမိတယ္ ထင္မိပါတယ္။ ဦးေရႊေမာင္ဟာ
ဟင္နရီယူး(လ္)တို႔ မလာခင္ နွစ္မ်ားစြာကပဲ ဓားျပေတြ လက္ခ်က္နဲ႔
ကြယ္လြန္ခဲ့ျပီးပါျပီ။
သူေျပာတဲ့ သမီးနွစ္ေယာက္ ဆိုတာကလည္း ဟင္နရီယူး(လ္) မွတ္တမ္းနဲ႔ဆို
မကိုက္ညီျပန္ပါဘူး။

ေမာင္သန္းေဆြ(ထားဝယ္)ရဲ့ လူေမ်ာက္ရွင္းတမ္းကေတာ့ သူရိယ ရုပ္စံုသတင္းက
အေၾကာင္းအရာကို ျပန္ျပီး ေဖာ္ျပထားတာပါ။ သူ႔ဇာတ္လမ္းက ပံုျပင္လို
ျဖစ္ေနေပမယ့္
နာမည္ေတြကေတာ့ အျခားေသာ မွတ္တမ္း အေစာင္ေစာင္နဲ႔ အေတာ္ေလး ကိုက္ညီတာကို
ေတြ႔ရပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ သူ႔ဆီမွာေတာ့ လူေမ်ာက္အစဟာ ဦးေရႊေမာင္ မဟုတ္ဘဲ
ဦးဘိုးေမာင္လို႔
ဆိုပါတယ္။ ဦးဖိုးေမာင္ရဲ့ ပထမ မိန္းမနာမည္က မမိန္းခေလး ျဖစ္ပါသတဲ့။
ဦးဘိုးေမာင္
ေမ်ာက္ျဖစ္သြားတဲ့အခါ စကား မေျပာတတ္ေတာ့ဘူး ဆိုတာကေတာ့ ကေရာဖို႔ဒ္)ရဲ့
ကိုယ္ေတြ႔နဲ႔လြဲပါတယ္။ မမိန္းခေလးဟာ ဦးဘိုးေမာင္ ေမ်ာက္ျဖစ္သြားျပီး
ေပ်ာက္သြားတာေၾကာင့္ သားနွစ္ေယာက္ကို ေခၚျပီး ထြက္သြားလိုက္တာ ျပန္ရွာလို႔
မရေတာ့ပါဘူးတဲ့။ ဒါနဲ႔ ဘုရင္က ဦးဘိုးေမာင္ကို ယူဝံ့တဲ့သူကို ဆုလာဘ္ထုတ္ျပီး
ရွာေဖြတဲ့အခါ မွန္နန္းအပ်ိဳေတာ္ထဲက ငါးရြာစား မမႀကီး ဆိုသူက လက္ခံတာေၾကာင့္
ေပးစားပါသတဲ့။ သူတို႔ကေန သားတစ္ေယာက္ သမီးတစ္ေယာက္ ေမြးဖြားပါသတဲ့။
သမီးျဖစ္သူ
မပံုဟာ ဦးဘိုးေမာင္လို အေမႊးေတြနဲ႔လို႔ ဆိုပါတယ္။ မပံု အရြယ္ေရာက္ေတာ့
ဘုရင္က သူ႔အေဖတုန္းကလိုပဲ
ဆုလာဘ္ထုတ္ျပီး မပံုကို ယူမယ့္သူကို ရွာေစတဲ့အခါ လူပ်ိဳေတာ္ ေမာင္ေမာင္ေလး
ဆိုသူက လက္ခံလို႔ မပံုနဲ႔
ေပးစားပါတယ္။ မပံုကေန ပထမသား ကိုၾကယ္္၊ ဒုတိယသား ကိုဆယ္၊ တတိယသမီး မယ္မိ
(သူရိယရုပ္စံုသတင္းမွာ
ျပထားတဲ့ ရုပ္ပံုမွာေတာ့ လူေမ်ာက္မပံုနွင့္ သမီးအေထြး လူေမ်ာက္မေလး
မယ္အိတို႔ပံုလို႔ ပါပါတယ္၊ စာမွားရိုက္သလား မသိပါ) တို႔ကို ဖြားျမင္ပါသတဲ့။
ကိုဆယ္နဲ႔ မယ္မိတို႔ဟာလည္း မပံုလိုပဲ အေမႊးေတြ ဖံုးလႊမ္းေနပါသတဲ့။
ေနာက္ေတာ့
မယ္မိဟာ ဣနာဒါေဒဝ ေစာင္းဆရာႀကီးရဲ့ညီ ေမာင္ဘိုးထူးနဲ႔ သင့္ျမတ္ျပီး
လူေမ်ာက္မေလး
တစ္ေယာက္ ေမြးဖြားပါသတဲ့။ ဒါေပမယ့္ မီးတြင္းထဲမွာပဲ မယ္မိ ကြယ္လြန္တယ္
ဆိုပါတယ္။
ေမြးလာတဲ့ လူေမ်ာက္မေလးလည္း ၃လ အရြယ္မွာ ကြယ္လြန္ပါသတဲ့။ မပံုနဲ႔
ကိုဆယ္တို႔့ကေတာ့ သီေပါမင္းလက္ထက္ တိုင္ေအာင္
ေစ်းေကာက္ ေကာက္စား လာလိုက္တာ သီေပါမင္း ပါေတာ္ှမူတဲ့အထိ ျဖစ္တယ္လို႔
ေဖာ္ျပထားပါတယ္။

Jan Bondeson ေရးတဲ့ The two-headed boy, and other medical marvels ဆိုတဲ့
စာအုပ္မွာေတာ့
ဘယ္စာအုပ္မွာမွ မပါေသးတဲ့ အေရးႀကီးတဲ့အခ်က္ တစ္ခုကို ေတြ႔ရပါတယ္။ သူတို႔
ျပင္သစ္မွာ ရွိေနခိုက္ ျပင္သစ္နိုင္ငံသား Anthropologist တစ္ေယာက္ျဖစ္တဲ့
M.
Guyot-Daubes က သူတို႔ရဲ့ တာဝန္ခံ Farini ကို လာေတြ႔ျပီး အင္တာဗ်ဴးတစ္ခု
လုပ္ခဲ့ပါတယ္။ အဲဒီမွာ မဖုံးရဲ့
ဖခင္ျဖစ္သူ ကိုေရြွေမာင္ရဲ့ ဇာတ္လမ္းကို သိရပာတယ္။ တကယ္ေတာ့
ကိုေရြွေမာင္နဲ့
လက္ထပ္ခဲ့တဲ့ အမ်ိုးသမီးဟာ ေဆြျကီးမ်ိုးျကီးထဲက ျဖစ္ပါတယ္တဲ့။ မိဖုရားအပါး
ခစားရသူ
အဆင့္ျမင့္ နန္းတြင္းသူ တစ္ဦးလည္း ျဖစ္ပါသတဲ့။ ဘာသာေရးအဆံုးအမ တစ္ခုနဲ႔
မကိုက္ညီတာကို ျပဳမိတဲ့ အျပစ္ေၾကာင့္ ဘုရင္က
တံက်င္လွ်ိဳသတ္ဖို႔ အမိန့္ခ်မွတ္ျပီးခါမွ
တလုတ္ကုန္းမွာ ကိုေရႊေမာင္ကို လက္ထပ္မယ္ဆိုရင္ အသက္ခ်မ္းသာေပးမယ္
ဆိုတာေၾကာင့္
လက္ထပ္ခဲ့ရတာလို႔ ဆိုပါတယ္။ ဒါေပမယ့္ ဒါဟာ ဖာရီနီက သူ႔ရဲ့ ဇာတ္ေကာင္ေတြကို
ပိုျပီး
ထင္ရွားေစခ်င္လို႔ ပိုပိုသာသာ ေျပာတာလည္း
ျဖစ္နိုင္တယ္လို႔ မွတ္ခ်က္ ေတြ႔ ရပါတယ္။ ကိုေရႊေမာင္ရဲ့ မိန္းမဟာ
ေခ်ာေမာလွပတဲ့
ျမန္မာအမ်ိုးသမီး တစ္ေယာက္ ျဖစ္တယ္လို႔ ကေရာဖို့(ဒ္)ရဲ့ မွတ္တမ္းမွာ
ေတြ႔ရပါတယ္။

ေမာင္ဖိုးဆက္ရဲ့ သမီးျဖစ္သူ မမိဟာ အသက္ ၁၈ နွစ္အရြယ္မွာ
ကြယ္လြန္သြားတယ္လို႔ ဘြန္ဒီဆန္ရဲ့
စာအုပ္ထဲမွာ ဆိုထားတယ္။ မမိ ဆိုတာကို ေမာင္ဖိုးဆက္ရဲ့ ညီမမဟုတ္ဘဲ
သမီးျဖစ္သူလို႔
ေဖာ္ျပခဲ့တယ္။ ဒါေပမယ့္ ၁၈၇၁ ခုနွစ္ထုတ္ အိႏိၵယေန႔စဥ္သတင္းစာ မွာေတာ့ အသက္
၄၅နွစ္အရြယ္ အမ်ိဳးသမီးႀကီး ။အသက္၂၀ အရြယ္ ေယာက္်ား၊ ၁၁ နွစ္ သမီးတစ္ေယာက္
လို႔
ပါရွိခဲ့တာမို႔ မမယ္ဟာ ေမာင္ဖိုးဆက္ေအာက္ ကိုးနွစ္ငယ္တဲ့ ညီမလို႔
ယူဆရပါတယ္။
Buchanan's Journal of Man, February 1887 Volume 1, Number 1 ထဲမွာလည္း
ေမာင္ဖိုးဆက္မွာ သားသမီး မရွိဘူးလို႔ ဆိုထားတာမို႔ မမိဟာ ေမာင္ဖိုးဆက္ရဲ့
ညီမ ျဖစ္ဖို႔ မ်ားတယ္လို႔
ထင္မိပါတယ္။ ေအာက္က ဓာတ္ပံုအရ ဆိုရင္လည္း အမ်ိဳးသမီးငယ္ဟာ ေမာင္ဖိုးဆက္ရဲ့
သမီး
ဘယ္လိုမွ မျဖစ္နိုင္ပါဘူး။

ပံု(၇) From Martin Monestier's Human Oddities.

ဒီပံုဟာ Martin Monestier ရဲ့ Human Oddities ဆိုတဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ ပါတဲ့ပံုပါ။ ဒီပံုမွာ မဖံုးထိုင္ေနတဲ့ ထိုင္ခံုဟာ တျခားပံုေတြမွာ
ထိုင္ေနတဲ့ ထိုင္ခံုနဲ့ မတူပါဘူး။ ျပီးေတာ့ ပံုထဲက သားျဖစ္သူ
ေမာင္ဖိုးဆက္ဟာလည္း
ေတာ္ေတာ္ငယ္ေသးတာကို ေတြ႔ရပါတယ္။ တခ်ိဳ႔က်ေတာ့ အလယ္မွာ ရပ္ေနတဲ့ လူဟာ
မဖံုးရဲ့
ေယာက္်ား ေမာင္ဖိုးဆက္ရဲ့ အေဖ ျဖစ္လိမ့္မယ္လို႔ တြက္ဆၾကပါတယ္။

ပံု(၈) Maphoon, Moung-Phoset and Mah-Me. The original Goss photograph

from which the La Nature (1875) illustration was engraved

ပံု(၈) ကေတာ့ ၁၈၇၅ မွာ ရိုက္ထားတဲ့ပံု ျဖစ္ပါတယ္။ ၁၈၈၆ ဇြန္လထဲမွာ မမိ ဆံုးတယ္။
နိုင္ငံျခား သြားခါနီး
ျမန္မာျပည္ထဲမွာပဲ ဆံုးတယ္လို႔ သိရပါတယ္။ ဒီပံုဟာ မမိမကြယ္လြန္မီ
ရိုက္ကူးတဲ့ပံု ျဖစ္တာမို႔
အသက္ရွင္လ်က္သား လူထူးဆန္း မိသားစု သံုးေယာက္ကို တစ္စုတေဝးထဲ
ေတြ႔ရတာမို႔ ထူးျခားတဲ့ပံုလို႔
သတ္မွတ္ရပါမယ္။

ပံု(၉) မဖံုးတို႔ မိသားစု ႏိုင္ငံျခား မသြားမီပံု

အထက္က ပံု(၉) ဟာလည္း ထူးျခားပါတယ္။ ဒီပံုအလယ္မွာ ရပ္ေနတဲ့ နိုင္ငံျခားသားကို ေမာင္သန္းေဆြ(ထားဝယ္)က ဂ်ြန္ကေရာဖို႔(ဒ္)နွင့္ ကိုေရႊေေမာင္
မယ္ဖံုတို႔ မိသားစုလို႔ နာမည္ တပ္ထားပါတယ္။ ပံု(၁၀)နဲ႔
တိုက္ဆိုင္ၾကည့္တဲ့အခါ
ရပ္ေနတဲ့ နိုင္ငံျခားသားဟာ သူတို႔ကို နိုင္ငံျခား ပို႔ေပးခဲ့တဲ့
အီတလီအရာရွိ Captain
Paperno မ်ား ျဖစ္မလားလို႔ စဉ္းစားမိတယ္။ ဒါေပမယ့္ ရုပ္သြင္က အီတလီထက္
အဂၤလိပ္လူမ်ိဳးနဲ႔ ပိုတူေနပါတယ္။ ဒါမွမဟုတ္ သူတို႔ ရဲ့ တာဝန္ခံအျဖစ္
ေဆာင္ရြက္ခဲ့တဲ့ ကပတ္တိန္ Farini မ်ားလားလို႔ ထင္မိပါတယ္။ ဒီပံုမွာပါတဲ့
ယာဘက္
အစြန္ဆံုးက အမ်ိုးသမီးဟာ ေမာင္ဖိုးဆက္ရဲ့ မိန္းမ
နန္းတြင္းအပ်ိုေတာ္ျဖစ္ပါတယ္။
ေအာက္က ထိုင္ေနတဲ့သူကေတာ့ မဖံုး မ်က္စိမေကာင္းေတာ့လို႔ ဝတ္ႀကီး ဝတ္ငယ္
ျပဳစုုဖို႔
ေခၚှထားတဲ့သူ ျဖစ္ပါတယ္။ ဂ်ြန္ကေရာဖို႔ (ဒ္)ဟာ May 11, 1868 မွာ
ကြယ္လြန္ခဲ့တာမို႔
ကြယ္လြန္ခ်ိန္မွာ မဖံုးအသက္ ၄၆နွစ္၊ ေမာင္ဖိုးဆက္အသက္ ၁၅နွစ္ေလာက္သာ
ရွိေနဦးမွာပါ။
၁၅နွစ္မွာ ေမာင္ဖိုးဆက္ အိမ္ေထာင္ မက်ေလာက္ေသးပါဘူး။

ပံု (၁၀) ေမာင္ဖိုးဆက္ မိန္းမ၊ ေမာင္ဖိုးဆက္ ၊ မဖံုး၊ မဖံုး၏ အကူလူ
Charles
Eisenmann cabinet card, 1887 (Mitchell).

ပံု(၉) က ျမန္မာျပည္က မထြက္ခြာခင္ ရိုက္ထားတာလို႔ ယူဆခ်င္စရာ ျဖစ္ျပီး ပံု(၁၀) ကေတာ့ နိုင္ငံျခားေရာက္မွ ရိုက္ထားတဲ့ပံု ျဖစ္ပါတယ္။ ဘာလို႔လဲဆိုေတာ့
ေနာက္ပံုဟာ ၁၈၈၇ ခုနွစ္မွာ ရိုက္ထားတာ ျဖစ္ျပီး အဲဒီပံုမွာ ေတြ႔ရတဲ့
သူတို့ရဲ့
အဝတ္အစား၊ လက္ဝတ္တန္ဆာ စတာေတြကို ပထမပံုမွာ မေတြ႔ရလို႔ပါပဲ။ ေနာက္ျပီး
ေမာင္မ်ိုးဆက္ရဲ့ မိန္းမေရာ၊ မဖံုးရဲ့ အကူေကာင္မေလးေရာ ပံု(၁ဝ)ေလာက္
မဝေသးတာကို
ေတြ႔ရပါတယ္။

လူထုေဒၚအမာရဲ့ စာအုပ္ထဲမွာ လူေမ်ာက္ ေမာင္နွမကို မလြန္မင္းသားႀကီးက
မလြန္ေစ်းႀကီးရဲ့ ေစ်းးေကာက္ ခန္႔အပ္တယ္လို႔
ပါ၀င္ပါတယ္။ ေမာင္သန္းေဆြ(ထားဝယ္)ရဲ့ လူေမ်ာက္ရွင္းတမ္းမွာလည္း မဖံုးမွာ
ကိုျကယ္၊
ကိုဆယ္၊ မမိ ဆိုျပီး သားသမီး သံုးေယာက္ ရွိတယ္လို႔ သူရိယရုပ္စံုမဂဇင္းက
ဆိုထားတဲ့အေၾကာင္း ပါတဲ့အတြက္ အထက္က အခ်က္အလက္ေတြ၊ ဓာတ္ပံုေတြနဲ႔
ဆက္စပ္ၾကည့္
လိုက္မယ္ ဆိုရင္ ေမာင္ဖိုးဆက္ ဒါမွမဟုတ္ ေမာင္ဖိုးဆယ္ နဲ႔ မမိ ဟာ
ေမာင္နွမသာ
ျဖစ္ဖို႔ ေသခ်ာသေလာက္ ျဖစ္ေနပါျပီ။

၁၈၆၈ ခုနွစ္မွာ Captain Houghton ဆိုသူက မဖံုးတို႔ မိသားစုရဲ့
ဓာတ္ပံုေတြကို
လန္ဒန္မွာ ျပသခဲ့တယ္။ အဲဒီအခ်ိန္မွာ မဖံုးအသက္ ၄၄နွစ္၊ သားအျကီးက ၁၈နွစ္၊
သားအငယ္က
၁၄နွစ္ အသီးသီး ရွိေနျကျပီ ျဖစ္ပာတယ္။ ျပီးေတာ့ သူကေန ေဒာက္တာ
ဟာမန္ဘီဂယ္ကို
ေပးပို႔ျပီး သိပံစာေစာင္ေတြမွာ
ေဖာ္ျပခဲ့ပါတယ္။ သူတို့ရဲ့ အျခား ဓာတ္ပံု ေတာှေတာှမ်ားမ်ားကို
ရိုက္ကူးခဲ့ျကသူေတြက
L.Allen.Goss၊ Le Double AF၊ Hossay စတဲ့သူေတြ ျဖစ္ပာတယ္။ သူတို့ရဲ့
ဓာတ္ပံုေတြဟာ
အခုခ်ိန္ထိ ျပင္သစ္နိုင္ငံ ပဲရစ္ျမို့က Musee de l'Homme ျပတိုက္၊ British
Museum
(Natural History)၊ Royal Anthropological Institute in London စတဲ့
ေနရာေတြမွာ
ရွိေနပာေသးတယ္။

အေမရိကန္ ဝါရွင္တန္ဒီစီ သခ်ၤဳင္းမွာ
မဖံုးကို သျဂလ္ခဲ့တာမို႔ သူတို႔ဆီက
မွတ္တမ္းေတြကို ျပန္လည္ စစ္ေဆးျကည့္နိုင္ရင္ ကြင္းဆက္ ေပ်ာက္ကြယ္ေနတဲ့
ေမာင္ဖိုးဆက္တို့ရဲ့ အေၾကာင္းေတြကိုလည္း သိေကာင္း သိလာနိုင္စရာ ရွိပါတယ္။